Het is me opgevallen dat het begrip seva - dat vertaald kan worden met “onbaatzuchtige, of vrijwillige, dienstbaarheid” – tegenwoordig vaker gebruikt wordt als wapen in plaats van zoals het eigenlijk bedoeld is.

Een tijdje geleden werd een vrijwilliger gevraagd waarom ze er telkens maar niet in slaagde om af te maken waar ze aan begonnen was. Waarom ze haar verplichtingen niet, of niet op tijd, nakwam. Ik ving het antwoord toevallig op en was verbijsterd door wat ik hoorde.

“Ik doe seva, bhenji”, protesteerde ze. “Ik krijg hier niet voor betaald. Ik ben hier zoveel uren, terwijl ik net zo goed iets anders zou kunnen doen. Ik hoef niet naar deze onzin te luisteren. Als je me hier niet wil hebben, zeg het dan en ik ben weg!”

Het was handig gebruik van juist de essentie van seva. Als een schild – een schild tegen kritiek en het nemen van verantwoordelijkheid.

Een andere keer hoorde ik iemand het begrip op een wat andere manier gebruiken, maar even doeltreffend. Hij sprak een aantal leden van de gemeenschap toe. “Ik ben degene die in staat is deze organisatie te leiden en ervoor te zorgen dat het blijft bestaan. Ik doe al drie jaar seva …dag en nacht, en ook in het weekend. En ik heb geen cent overgehouden aan alle tijd die ik erin heb gestopt. Hoe durven jullie zelfs maar te denken dat iemand anders erin zou kunnen stappen en de boel zou kunnen leiden. Een ander zou het simpelweg te gronde richten. En jullie weten: dat laat ik niet gebeuren. Ik laat jullie niet al mijn seva tenietdoen.

Ik had het gevoel, terwijl ik hem dit optreden zag weggeven, dat hij zijn seva behoorlijk behendig hanteerde… maar dan wel als een wapen. Of eigenlijk, als een zwaard. Het stoot en tegenstoot werkte: je kon het zien in de gekrenkte oogopslag van het publiek.

Is dit waar seva om draait?

Zit ik ernaast als ik ervan uitga dat op het moment dat je seva gebruikt… ja het gebruikt… met welke bijbedoeling dan ook, dat het dan direct ophoudt seva te zijn? Als het zijn spirituele essentie verliest, dan hou je enkel… een onbeholpen wapen over.

Het seva-concept in Sikhi is, denk ik, eenvoudig . Het hele idee van seva begint met een metafoor: dat van de melkkruik, van het vat. Nanak zegt:

Dat is waar. Wat heb je nog aan de melk wanneer het in een vuile kruik is gegoten? Het vuil van het vat verontreinigt alles dat erin gegoten wordt.

De geest moet net als het vat eerst gereinigd worden als men het wil voorbereiden op spirituele zaken. Anders is alle moeite vergeefs. En dit reinigen van de geest, deze voorbereiding, doet men met bescheidenheid als zogenaamde “zeep”.  

Dit alles is tot nu toe esoterisch en filosofisch. Maar Sikhi brengt deze oefening terug bij de werkelijkheid door ons te tonen in hoe we het in ons dagelijkse leven toe moeten passen. Bij het zoeken naar nederigheid is het niet nodig blindelings religieuze boekwerken door te ploegen. Noch boetedoeningen, noch vasten, retraites, of wat voor masochisme dan ook. Niet het onderhouden van priesters, of welke pelgrimage, verstoting, of het ergens van afzien dan ook, hoe moeilijk dat ook moge zijn

Het kan op een eenvoudige, directe en effectieve manier: sewa.

Deze innerlijke reiniging vergt geen grootse onderneming. We hoeven geen monumenten te bouwen, of vreugdevuren op bergtoppen te ontsteken, noch hoeven wij verre kruistochten voor de wereldvrede te ondernemen. Gewoon zij die behoeftig zijn in hun basisbehoeftes voorzien zet ons al op de het goede spoor. Thuis, bij de buren, vlak om de hoek, in ons eigen gemeenschap … de verwijdende kringen kunnen net zo groot of klein als de situatie verlangt.

Voed hen die honger hebben, kleed hen die arm zijn, en bied daklozen onderdak. Of nog eenvoudiger: doe de afwas in de langar, dien het eten op, of pas op de schoenen van dienstgangers.

Het helpt om anoniem te blijven. Niet een T-shirt of bandana te dragen waarop groot sevedar staat helpt. Het doen zonder ophef te maken, zonder een shabash of een schouderklopje te verlangen is nog beter. De dingen te doen die anderen niet willen, of niet kunnen doen, is goed. De vloer vegen, of de wasruimtes schoonmaken, is daarom beslist het meest lonend.

Een van de ontroerendste dingen die ik ooit heb gezien, was iets waar ik een paar jaar geleden getuige van was in Espanola, New Mexico. Singh Sahib Harbhajan Singh Yogi had het aardse verlaten, en van over de hele wereld waren mensen in groten getale gekomen om hem te herdenken, om zijn leven te vieren. Duizenden en duizenden mensen. De organisatie die noodzakelijk was om al deze bezoekers van heinde en verre te verzorgen, was ongelofelijk.

Er waren bijvoorbeeld heel wat tijdelijke toiletten nodig, die ongetwijfeld voor de gelegenheid gehuurd moesten worden. Het zou voor de organisatie o zo gemakkelijk zijn geweest om voor de schoonmaak ook wat hulp in te huren.

Ik werd diep geraakt door het inzicht van onze gastheren, die dit als een ongekende kans zagen om seva te kunnen doen. Als je daar binnenliep, zag je, op elk willekeurig tijdstip, overdag of ‘s nachts, een aantal Sikhs van de Espanola sangat de toiletten en wasbakken schoonmaken. Of je zag ze op handen en voeten de vloer schoonmaken. Het was zonder twijfel het schoonste plekje van het enorme terrein dat voor de evenementen van die week was afgezet. En, weet u, er was niet eens een bord met iets erop als “Seva verzorgd door de Sangat van…”.

Helemaal niets. Geen woord. Niets.

Dat is seva.

Het draait enkel om seva zelf. Het heeft geen ander doel. Zelfs het eindresultaat is niet belangrijk. Je hebt geen glimlach of bemoedigend knikje nodig, niet de bevestiging van een schouderklop of de dankbaarheid van een ander. Je doet het simpelweg. Je doet het naar beste kunnen, al het andere is onbelangrijk.

Je maakt er thuis geen aantekening van in je dagboek. Je vertelt het niet aan je familie en vrienden, je gaat er niet voor zorgen dat het vermeld wordt in het “dankwoord” van de nieuwsbrief.

En je hangt het niet aan de grote klok als er verkiezingen aankomen.

Mij is het volgende geleerd, en dit is wat ik probeer na te streven… al zullen degenen die mij goed kennen vast genoeg gelegenheden kennen dat ik tekort schoot:

Het was niet lang geleden dat ik de kans kreeg om de Durbar Sahib in Amritsar te bezoeken, na er meer dan drie decennia niet geweest te zijn. Er was zoveel dat het plezierig maakte daar te zijn. Niet in het minst de tijdloze aanblik, op alle uren van de dag, letterlijk – want zelfs in de koude, duistere uren voor zonsopgang - van de mannen, vrouwen en kinderen die achter de balie pasten op het schoeisel van de pelgrims. Rustige gezichten, heen en weer schuivend in de schaduwen. Het nauwelijks zichtbaar licht prevelen van de lippen, in stille harmonie met de kirtan die uit de luidsprekers om hen heen klonk. Geen geklets. Geen naambordjes. Geen oogcontact, geen zoeken naar bekenden. Enkel eenvoudige, doelbewuste, rappe, efficiënte bewegingen… de rijen waren lang.

Het is me opgevallen dat er altijd kalmte heerst bij de schoenenrekken bij de hoofdingang. Het enige dat je hoort is "satnam, satnam..." en  "waheguru, waheguru..." En heel vaak "ji...ji...jee-o...ji ..."

Ik weet niet hoe ze het doen, maar ik zie ze elk paar schoenen aanpakken alsof het een cadeautje is. Liefdevol, voorzichtig… en als je bij het weglopen even achterom zou kijken, heel kort maar, dan zie je misschien iemand zomaar het stof van je schoenen afvegen voor hij of zij ze weg zet.

Het was daar, op het koude natte marmer bij de deuren van de Harmander, terwijl ik dit tafereel aanschouwde, dat ik na al die jaren voor het eerst iets voelde van datgene waarnaar ik op zoek was. Dit is de personificatie van sewa.

En het is het meest magisch als zomaar gebeurt. Om met Shakespeare te spreken: indien “het niet afgedwongen wordt” (“it is not strain’d”).

Door: T. Sher Singh

Vertaling: Sanne VanderKaaij